Springe zu MainSpringe zum Ende
Zur Startseite gehen (Dekorationselement: Rhodomans Kopf)
RhodomanologiaDas poetische Werk von Lorenz Rhodoman bis 1588
Dekorationselement: Rhodomans Hände schreiben auf einem Blatt Papier.

Apparate

Sachanmerkungen


  • (1)Zur grassierenden Pest vgl. bes. Rhod. It.Lips. 195 . 216‒218. 315‒318. 371f. [SW]
  • (2)Griechisches Sprichwort. (vgl. Otto Sprichwörter s.v. amicus 1).
  • (3)Das letzte Lebensjahr Luthers (er starb am 18.2.1546), also 1545. Die Stelle wurde immer wieder missverstanden, weshalb man in fast allen Rhodoman-Biographien als Geburtsjahr Luthers Sterbejahr 1546 findet. Das auch in der Marginalie abgedruckte Jahr 1545 als Rhodomans Geburtsjahr wird allerdings noch durch weitere Subskriptionen Rhodomans bestätigt. Siehe die Subskriptionen zu Rhod. Luth.epist. subscr. 1‒3 und Rhod. Gerst.
  • (4)Zu Nordhausen als Gründung des Theodosius vgl. auch Rhod. Ilf.Herc. 238f. ; Henric. 1‒5.
  • (5)Belagerung Magdeburgs im Jahr 1551. Vgl. dazu auch Rhod. It.Lips. 164‒174 . [SW]
  • (6)Schlacht bei Sievershausen am 9.7.1553, bei der Kurfürst Moritz von Sachsen umkam. Zum Heidekraut vgl. auch Rhod. It.Lips. 86 .
  • (7)titulus liberatium ed.
  • (8)Ein ähnlicher Preis Siegfried Sacks findet sich auch in dem kurz zuvor (1581) entstandenen Iter Lipsicum Rhodomans. Vgl. Rhod. It.Lips. 341‒354. [SW]
  • (9)Zum Bild des ruhigen Hafens bei Rhodoman vgl. auch Rhod. Coc.Ion. 1,178f. (hier auch für Ilfeld); Rhod. Carst. 2,2; Rhod. Nupt.Cas. 9; Rhod. Par.Chytr. 98. [SW]
  • (10)Thronbesteigung Maximilians II., 1564.
  • (11)Die Inszenierung eines Ringens der drei Sprachen um Rhodoman mit dem Sieg der griechischen Göttin erinnert an das Paris-Urteil. [SW]
  • (12)Zentraler Gedanke von Rhodomans Poetik. Vgl. Rhod. Arion 566 ; Rhod. Coc.Ion. 1,218; Rhod. Par.Chytr. 128f.; Rhod. Quint.praef. 251f.; Rhod. Luth.epist. 415‒422; Rhod. Goth. 20; Rhod. Asp. 51; Rhod. Tro.2 5. Siehe auch Goth. Rhod. 51f. [SW]
  • (13)Über Luthers Erfurter Ausbildungsstation heißt es ähnlich: τέμνεν ἀπειρεσίης σοφίης βυθόν, ἵκετο δ’ ὅρμον / εὐπετέως· ζαθέης γὰρ ἐπέπνεεν οὖρος ἀρωγῆς.
  • (14)Zum regen Austausch mit seinen Ilfelder Kommilitonen vgl. auch Rhod. Mau. 53‒58. [SW]
  • (15)Den Vergleich zwischen der Ilfelder Schule und dem trojanischen Pferd (sowie einem Bienenstock) verwendet Rhodoman häufiger in seinen Dichtungen. Vgl. Rhod. Ilf.Herc. 281‒286; Rhod. Hym.Schol. 594‒604; Dacian. 41‒48. Siehe dazu auch Gärtner 2017, 112‒115.
  • (16)Zerstörung Gothas durch kaiserliche Truppen unter Kurfürst August von Sachsen, 1567.
  • (17)Zu Rhodomans Zeit am Hofe Ottos II. von Braunschweig-Harburg siehe vor allem Rhod. Mau. und Rhod. Carm. 2. [SW]
  • (18)Die Eroberung von Nikosia auf Zypern durch die Osmanen, 1570.
  • (19)Details zu der Hochzeit kann man einem Einladungsbrief Rhodomans an Joachim Westphal entnehmen. [SW]
  • (20)In der Tat ist Rhodomans Sohn Nikolaus auch als neulateinischer Dichter hervorgetreten. [SW]
  • (21)Rhodoman erwarb in Rostock nach kurzer Zeit den Magistertitel. Vgl. dazu auch Rhod. Carm. 2,53‒62. Siehe auch die Rostocker Matrikel [17.08.2022]. [SW]
  • (22)Die freundschaftliche Beziehung zu David Chytraeus dokumentiert sich in mehreren Gedichten und Briefen. [SW]
  • (23)In der Rostocker Zeit entstand ein griechisches Epithalamion für Caselius (Rhod. Nupt.Cas.). Der freundschaftliche Kontakt bleibt bis zu Rhodomans Tod bestehen. Vgl. Rhod. Id.Cas. (Geburtstagsgedicht von 1602); Zam. (Preisgedicht auf den verstorbenen Jan Zamoyski im Auftrag von Caselius; 1606). [SW]
  • (24)Zur Beziehung zu Johannes Posselius vgl. auch Rhod. Poss. (Trauergedicht auf Heinrich Posselius von 1604). [SW]
  • (25)Bartholomäusnacht, 23./24. August 1572.
  • (26)Die auf dieses Ereignis hin ausgedeutete (von Tycho Brahe beobachtete) Supernova von 1572.
  • (27)Zu Mauer vgl. Rhod. Mau. und Rhod. Ep.Mau.
  • (28)Vgl. auch Rhod. Coc.Ion. 1,20f. und Rhod. Asp. 81f. [SW]
  • (29)Zum Motiv des Bergs der Tugend siehe auch Rhod. Protr. 136‒142; Il.parv.Quint. 5,19.
  • (30)Vorbild ist eine Mitteilung über Platon bei Plut. Marius 46, 1: Πλάτων μὲν οὖν, ἤδη πρὸς τῷ τελευτᾶν γενόμενος, ὕμνει τὸν αὑτοῦ δαίμονα καὶ τὴν τύχην, ὅτι πρῶτον μὲν ἄνθρωπος, οὐκ ἄλογον τῇ φύσει θηρίον, εἶθ’ Ἕλλην, οὐ βάρβαρος γένοιτο, πρὸς δὲ τούτοις ὅτι τοῖς Σωκράτους χρόνοις ἀπήντησεν ἡ γένεσις αὐτοῦ. Die Stelle wurde Rhodoman vermittelt durch Neanders Epistola dedicatoria zu seinen Graecae linguae tabulae (Basel 1564), p. 35: Plato moriturus agit gratias diis et fortunae, tum super aliis, tum super eo praecipue, ὅτι τοῖς Σωκράτους χρόνοις ἀπήντησεν ἡ γένεσις αὐτοῦ (am Rand Verweis auf die Plutarch‑Vita). ‒ Zur Vorstellung eines durch die Reformation inaugurierten Goldenen Zeitalters vgl. besonders Rhod. Protr.

Textkritischer Apparat


Griechisch

  • 1παντοίοις ed.
  • 5ἐνουδάπιοι ed. (item L.)
  • 6κῆτιν’ ed.: κτῆσιν L., sed cf. Lat. solertia μέλιχον ed. (item L.)
  • 13μέτ’ [SW]
  • 14χείλεσι L. (coll. Enn. volito vivos per ora virum), fort. recte (cf. Lat. vox publica)
  • 28ποδεινὸν ed. (item L.)
  • 30an ἔνι ?
  • 31τῷ γεραίρω ed. : an τῷ 〈γε〉 γεραίρω ?
  • 34τῆς δὲ ed.
  • 36an ὑμέων ? cf. Lat. vobis et Rhod. Phil.Rein. 69sq. (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς / ὕστερον, εἰ ζώω καί μοι φίλα γούνατ’ ὀρώρῃ)
  • 38αἴη ed.
  • 39ὡς ed.
  • 42ἐκ ed. in corrigendis : ἐν ed.
  • 48συχνοῖσιν ed. in corrigendis : συχνοῖς ed.
  • 48ἀγαλλομένῃ Ludwig: ἀγαλομένῃ ed. (item L.)
  • 49an Σαξονικὴ τῇ θῆκε βολὴ κλέος ? cf. Lat.
  • 55φερώνυμων ed. (item L.)
  • 70πελάδαι ed.
  • 71an καί κ’ ?
  • 75πτολίεσσι ed. in corrigendis : πτολίεδι ed.
  • 77δωδεκάμυνον ed.
  • 77an ἶφι δάμασσεν (tunc ὅς sc. Ἄρης, μιν sc. δῆμον) ? at cf. Lat. sustinuere
  • 79στυγερώτερων ed.
  • 80ἑκάνει ed. (item L.)
  • 83γιζεμένη ed. (item multo antea, ut admon. L., Perschmann) : διζομένη Alpers apud L.
  • 86ἐγκονέουσα ed. in corrigendis : ἐγκοέουσα ed.
  • 86ἄλβαρ ed. (item multo antea, ut admon. L., Perschmann)
  • 87χριστός δι ed.; de ϝ pro littera numerato cf. 88 κομέοι δέ ἑ μείλιχος αἰών; QS praef. 185 καί ἑ πρὸ πάντων; aliter L., qui Χριστὸς δὶ〈ς〉
  • 92θεὸ ed.
  • 94εὐνὼ ed. (item L.)
  • 97ἤτε ed.
  • 98ἐκτὸς ed. (cf. Rhod. Laur.Meib. 18sq.: ἐμοὶ γόνον ἔκτοθι κόλπου / τέξεθ’) : an ἐντὸς (cf. Lat.) ?
  • 100ἤδεσιν ed.
  • 101an οὔδεα ? at cf. Rhod. Ilf.Herc. κατ’ ἔνδια φυλλάδος αἴης
  • 102καὶ ed.
  • 104ἄεξεν ed. in corrigendis : ἄξεν ed.
  • 106ἐόντα ed. in corrigendis : ἐόνται ed.
  • 116ἀγχώρων ed.
  • 117an ἔνι ?
  • 120ἑδέθλια ed.
  • 128ὄ,τ’ ed.
  • 147ἡσπασεν ed. : an ἔσπασεν ?
  • 149σκέμψεν ed. : πέμψεν L
  • 149ὅσσον ed.
  • 155κελεύθοις ed. : num κελευσμοῖς ?
  • 166μίτις ed. (item L.)
  • 167ὣς μοι μίου ed.; μοι μίου vel tantum μίου corruptum; num ὥς μοι νοῦ ?; μί〈τ〉ου L. metro invito; desideratur exercitatio mater studiorum vel sim. : ὥς μοι μιμήτειρα Lutz Lenz, recte ut vid.
  • 171πολυοκροτάφου ed.
  • 171τὶν ed.
  • 174θρέπτα pro θρέπτρα dubium sec. LSJ s.v., sed cf. Q.S. 11,89
  • 175num τρίτος ? cf. Lat.
  • 178an 〈ὡς〉 ?
  • 185θ’ (cf. Lat. vel) om. ed.
  • 193ἀνέθελγον sc. ἐγώ an sc. ἵππηες ?
  • 195αὕτως usitatum in codd. pro αὔτως, cf. LSJ s.v.
  • 200ἡὸς ed.
  • 206τρισσὰ ed. in corrigendis : τριδὰ ed.
  • 209νεόνυμφος ed. in corrigendis : νεόνυφος ed.
  • 221λιγοῦ ed.
  • 221ἡὸς ed.
  • 221ὣς possis
  • 222νόμων ed.
  • 226λογίοις γράμμασι ed.
  • 230φοιταλέοισιν ed. in corrigendis : φοιταλέοισι ed.
  • 231ἐπωδύροντο ed. in corrigendis : ἐποδύροντο ed. : ἐπωδύραντο L. coll. AP 7,10,7
  • 239an πλείονές εἰσιν ?
  • 241τεχνῶντ’ ed.
  • 244ἄσμενον ed. : num ἄρμενον ?
  • 245περισσεύων : περεσσεύων ed. in corrigendis : περιδεύων ed.
  • 246ὅττι ed. in corrigendis : ὅτι ed.
  • 246κατ’ ed.
  • 247ὑσυχίην ed.
  • 251ἄπω ed.
  • 253ὁράας ed.
  • 262an τῇδ’ ? cf. Lat. hac

Latein

  • 24an sorte ? (forte ex 29 ?)
  • 35 consecro ed. in corrigendis : consecto ed.
  • 38an ceperat ?
  • 40sc. horam ?
  • 51 taepidum ed.
  • 60 vicina ed.
  • 68an doctas ?
  • 79an quo ? (tunc edocuit malum coniungendum)
  • 100 orae ed.
  • 103de Pharo Aegyptica cogitare videtur; aliter L., qui φαρόοντα (quasi arantem)
  • 129 mors ed.
  • 165an proprio ?
  • 185 duratei ed. in corrigendis : Durati ed.
  • 194 illexit sc. spes Academica
  • 212an Rostochi 〈d〉 um ? cf. Graec.
  • 214 gerentem ed.: an gerentis ?
  • 230 patrarat ed. in corrigendis : patiarat ed.
  • 238sq. agmine …/ discipuli : num agmina …/ discipulum ?

Similienapparat


→ Zum Similienregister

Griechisch

  • 12 πολυίστορα μῦθον ἰάλλων] cf. Nonn. Par.Ev.Jo. 8,130 (ἀπατήνορα μῦθον ἰάλλει)
  • 15 βαθυλήϊος οὐ μὲν ἄρουρα] cf. AP 9,110,1 (βαθυληΐους ἀρούρας)
  • 16 ῥυηφενίης] cf. Call. Jov. 84
  • 20 λογοπρεπέος] nl.
  • 32 ἰδιότροπον] vox pedestris, cf. e.g. D.S. 3,35,7
  • 34sq. ἔστιν—συνάπαντα] alludit ad paroemium Graecum τὰ τῶν φίλων κοινά, cf. Eras. Adag. 1,1,1 (Amicorum communia omnia)
  • 36 καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς] formula hymnica, cf. h.Cer. 495 ; h.Ap. 546 ; h.Merc. 580 et al. (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο καὶ ἄλλης μνήσομ’ ἀοιδῆς); vid. etiam Rhod. Arion 1110sq. (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ ... μνάσομ’ ἀοιδᾷ / ὑμέων); Rhod. Phil.Rein. 69 (αὐτὰρ ἐγὼ καὶ σεῖο καὶ ἀ. μ. ἀ.)
  • 46 μογοστόκος Εἰλείθυια] = Hom. Il. 16,187; 19,103
  • 47 γαμοζεύκτοιο ] nl.
  • 52 οὖθαρ ἀρούρης] = Hom. Il. 9,141 .283; h.Cer. 450
  • 53 βιαρκέα] cf. AP 6,179,1 (Arch.)
  • 55 κεραελκής] cf. Call. Dian. 179
  • 57 ἀγροβίων] nl.
  • 63 ποιπνύοντες] de clausula spondiaca cf. Hom. Il. 1,600 (διὰ δώματα ποιπνύοντα) ; Q.S. 4,509 (ἐν ἅρμασι ποιπνύοντες codd., ποιπνύεσκον Rhod.); vid. etiam Rhod. Arion 853 (μεταποιπνύεσκον)
  • 72 λοιμοβόλῳ] nl.
  • 73 ὀξέϊ πότμῳ] = Nonn. D. 25,454; 28,279; Par.Ev.Jo. 19,175
  • 77 δωδεκάμηνον] cf. Pi. N. 11,10
  • 78 ὤ μοι ἐμῆς ἄτης] = A.R. 1,290; 3,798; cf. etiam Rhod. Arion 491.(909)
  • 81 ἀριστονόου] cf. AP 9,213,2
  • 82‒85 cf. Hom. Il. 9,323–326 (ὡς δ’ ὄρνις ἀπτῆσι νεοσσοῖσι προφέρῃσι / μάστακ’ ἐπεί κε λάβῃσι, κακῶς δ’ ἄρα οἱ πέλει αὐτῇ, / ὣς καὶ ἐγὼ πολλὰς μὲν ἀΰπνους νύκτας ἴαυον, / ἤματα δ’ αἱματόεντα διέπρησσον πολεμίζων)
  • 86 ἄλκαρ ἀνάγκης] = Theod.Prodr. carm.hist.69,18
  • 96 ἀρηϊθόων] cf. Hom. Il. 8,298; 15,315 (ἀ. αἰζηῶν)
  • 120 ἐδέθλια Mουσῶν] cf. A.R. 4,630 (ἐ. Νυκτός)
  • 122 ἐσθλοδαέσσι] nl.
  • 131 τηλεθόωντα ... δενδράδος ὕλης] ~ Nonn. D. 3,252 (τεθηλότα δενδράδες ὗλαι)
  • 133 νεοθρέμμονος] nl.
  • 149 θέλκτρον ἀοιδῆς] = A.R. 1,515
  • 153 σὴ χάρις]
  • 156 ἄσπετον οἶδμα] de iunctura cf. AP 11,64,3
  • 171 πολιοκροτάφου] de adiectivo cf. Hom. Il. 8,518; Hes. Op. 181
  • 176 ἔσχατον ἦμαρ] = Orac.Sib. 8,91 .311
  • 180 ἑσμὸν ἑταίρων] de clausula cf. Nonn. Par.Ev.Jo. 2,68 ; 4,32 ; 6,46 et al.
  • 192 περιπλομένου δ’ ἐνιαυτοῦ] = Hom. Od. 11,248
  • 196 κραιαίνετ’ ἐέλδωρ] cf. Hom. Il. 1,41 (κρήηνον ἐέλδωρ) et al.
  • 202 ἐρωτοτόκοισι] cf. Musae. 159 (μύθοις); Nonn. D. 4,129 (προσώπου); Procl. H. 2,13 (Κυθερείης)
  • 208 ἀσπάζονται] haec clausula apud veteres non legitur
  • 216 πατὴρ δ’ ὡς ἤπιος ἦεν] = Hom. Od. 2,47 .234 et al. (de Ulixe)
  • 243 θεοτερπέα] cf. AP 9,197,5 (Marin.Neap.)
  • 247 βιοσσόον] cf. Nonn. D. 33,109; 41,333 et al.
  • 248 βιωφελές] cf. e.g. [Luc.] Am. 51; Isid.Pel. epp. 2,36 (βιωφελῆ … ὄργανα)
  • 253 δυσπαίπαλος] cf. Nic. Th. 145 (Ὄθρυς); Opp. H. 2,369 (λάχνη) et al.
  • 260 ἐξ αἵματος ὦρσεν ἀγαυοῦ] cf. Q.S. 1,195; 10,41 (ἀφ’ αἵματός εἰμεν ἀγαυοῦ)
  • 263 ψυχοσόων] cf. AP 9,197,4 (Marin.Neap.); 15,12,10 (Leo Phil.)
  • 267 ἔργμασι] cf. h.Hom. 27,20 ; 32,19 et al.
  • 268 αἰθέρος ἐστὶ πολίτης] ~ Nonn. D. 44,172; Par.Ev.Jo. 8,54 (αἰθέρος εἰμὶ πολίτης); vide etiam Rhod. Hym.Schol. 287; Rhod. Luth. 1, 1103

Latein

Springe hoch zu Main